Służba bhp na dochodne tylko w średnich firmach

Szef musi dbać o stan bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie. Nie uwolni się od tej odpowiedzialności nawet wtedy, gdy powoła służbę bhp. Pełni ona bowiem jedynie funkcje doradcze i kontrolne. Ale gdy pracodawca nie utworzy takiej służby, musi liczyć się z tym, że popełni wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny. Kiedy szef ma obowiązek powołać taką służbę?

Powyżej 100 pracowników

Art. 237kodeksu pracy uzależnia tworzenie służby bezpieczeństwa i higieny pracy od liczby zatrudnionych. Ale czy pracodawca może powierzyć zadania służby bhp firmom lub osobom zewnętrznym? Państwowa Inspekcja Pracy konsekwentnie uważa, że pracodawcy zatrudniającemu powyżej 100 pracowników przepisy nie zezwalają na powierzenie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Pogląd ten podzielił też Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 października 2006 r. (IOSK263/06).

Jeśli pracodawca zatrudnia powyżej 100 pracowników, to ma bezwzględny obowiązek utworzyć w zakładzie pracy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy. Na pełny lub niepełny etat musi więc zatrudnić co najmniej jednego pracownika specjalnie po to, aby wykonywał on zadania tej służby. W takich zakładach zadań służby bhp nie wolno powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy czy specjaliście z zewnątrz.

Przepisy posługują się określeniem "pracownik służby bhp". Zatem zgodnie z art. 2 k.p. musi być to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę‚ powołania‚ wyboru‚ mianowania‚ spółdzielczej umowy o pracę.

Decyzję, ilu pracowników powołać do służby bhp, w zasadzie pozostawiono uznaniu pracodawcy. Przy jej ustalaniu powinien jednak kierować się wielkością zatrudnienia‚ panującymi w zakładzie warunkami pracy i związanymi z nimi zagrożeniami zawodowymi‚ a także uciążliwością pracy.

Ale pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników musi zatrudnić w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników. Natomiast w przedsiębiorstwie zatrudniającym od 100 do 600 pracowników należy utworzyć wieloosobową lub jednoosobową komórkę bhp i zatrudnić pracownika służby bhp w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy.

Pracodawca, który zatrudnia więcej niż 100 pracowników, musi w swojej strukturze organizacyjnej utworzyć komórkę bhp i zatrudnić w niej w stosunku pracy co najmniej jednego pracownika.

Do 100 pracowników

Nieco inaczej wygląda sytuacja pracodawców zatrudniających do 100 pracowników. Oni powierzają wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy‚ jeśli spełnia on odpowiednie wymagania kwalifikacyjne.

W świetle wyroku NSA nie budzi wątpliwości to‚ że jedynie ta grupa pracodawców, czyli zatrudniających do 100 osób, ma prawo powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu na podstawie umów cywilnoprawnych‚ np. zlecenia. Jednak pracodawca nie ma tutaj pełnej swobody. Przepisy wyraźnie wskazują‚ że osoby‚ której można by powierzyć zadania służby bhp‚ należy najpierw poszukać wśród własnych pracowników. Dopiero wtedy‚ gdy żaden z zatrudnionych nie ma niezbędnych kwalifikacji‚ szefowi wolno skorzystać z usług zewnętrznych firm czy osób.

Mali pracodawcy

Samodzielnie zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy mogą wykonywać tylko mali pracodawcy. Są to tacy, którzy zatrudniają do 10 pracowników albo do 20 pracowników‚ jeśli prowadzą działalność o niskim poziomie zagrożeń zdrowia załogi (tj. zakwalifikowani do grupy działalności‚ dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka z przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Muszą jednak spełnić dodatkowy warunek - przejść odpowiednie przeszkolenie.

Co może inspekcja pracy

Art. 237§4 k.p. pozwala właściwemu miejscowo inspektorowi pracy nakazać pracodawcy utworzenie służby bhp i to niezależnie od stanu zatrudnienia. Może się tak zdarzyć nawet wtedy, gdy firma zatrudnia poniżej 100 pracowników. Inspektor pracy ma też prawo nakazać zwiększenie liczby pracowników tej służby‚ jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.

Wydany w tym trybie nakaz inspektora pracy jest decyzją administracyjną. Od niej pracodawca może się odwołać do właściwego okręgowego inspektora pracy. Z kolei decyzję wydaną w drugiej instancji wolno zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego‚ a od jego orzeczenia przysługuje skarga kasacyjna do NSA.

Jakie kwalifikacje

Pracownik służby bhp‚ pracownik zatrudniony przy innej pracy‚ któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, oraz specjalista spoza zakładu pracy muszą spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne dla wykonywania zadań tej służby. Określa je rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109‚ poz. 704 ze zm.). Muszą także ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników służby bhp. Zasady tego szkolenia określa rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 180‚ poz. 1860 ze zm.).